Czy Mitologia może być interesującą

lekturą dla młodego człowieka?

 

Nieukształtowana osobowość i światopogląd młodego człowieka są nieustannie atakowane przez dzisiejszą rzeczywistość. Nasz świat - świat (jak ktoś trafnie określił) "fałszywych bogów": telewizji, internetu oraz kultury masowej wyraźnie deformuje i skaża kształtujący się charakter. Czy atakowani produktami popkultury o niskich walorach estetycznych młodzi ludzie potrafią odnaleźć prawdę, rzeczywiste wartości? Przed postawieniem pytania: "Czy Mitologia może być interesującą lekturą dla młodego człowieka?" należy zapytać, czy książki mogą interesować bardziej niż telewizja lub internet. Jednak statystyki pokazują, że przytłaczająca większość osób wybiera drugą opcję...

Mitologia z pewnością może interesować młodych ludzi, pod warunkiem, że sami należą do wąskiego grona osób czytających książki. Można nawet powiedzieć, że panująca od kilku lat wśród młodzieży tendencja do fascynacji fantastyką, dawnymi czasami, czy choćby rycerstwem sprzyja czytaniu mitologii.

 

Młodzi ludzie zapisują się do bractw rycerskich, przesiadują popołudniami w klubach gdzie grają w fabularne (narracyjne lub karciane) gry fantastyczno - przygodowe. Tworzą pewien rodzaj wspólnoty: razem jeżdżą na konwenty, turnieje i inne wszelkiego rodzaju zjazdy, na których całymi nocami nie śpią będąc zbyt zajętymi eksploracjami i poznawaniem fantastycznych światów - wytworów ich połączonych wyobrażeń i wizji. To nieposkromiona żądza niecodzienności, przygody i fikcji, będąca pragnieniem ucieczki od mdłej i wyjątkowo nieatrakcyjne, szarej rzeczywistość (często zbyt skomplikowanej, niezrozumiałej i trudnej) w świat barwnych i wyrazistych postaci fantastycznych, a nie potrzeba poznania kultury antycznej, czy wierzeń starożytnych ludów przyciąga młodych do świata fikcji. Dziś większość z nich (nawet podświadomie) klasyfikuje mitologię jako pewien gatunek baśniowej fantastyki, mocno zbliżony do niezwykle popularnego fantasy.

Zarówno Mitologia jak i fantasy posiadają wspólne cechy: baśniowe stwory-hybrydy, przerażające monstra, którym wojownicy stawiają czoła. Jak mówią encyklopedie fantasy jako magiczno-awanturnicza odmiana fantastyki, sama nawiązuje do mitów, legend i baśni wspólnych wielu kręgom kulturowym. Profesor John Ronald Reuel Tolkien w swoich wykładach sam nazywał mit - swego rodzaju - baśnią: "Osobiście wolałbym tu mówić o przemianie wzniosłej baśni (bo czymże innym jest grecka opowieść)".

 

Okazuje się, że największym atutem mitologii dla większości młodych nie jest wcale chęć poznania starożytnych wierzeń, lecz magia i tajemnica, którymi historie o leśnych nimfach, centaurach i wyprawach po skarby wprost emanują.

 

Uwagę zwraca również uniwersalność Mitologii, która mimo bezustannej ewolucji obyczajów i mentalności ludzi cieszy się niesłabnącą popularnością. Być może na zachowanie ciągłej aktualności pozwala jej możliwość niemal dowolnej interpretacji. Wydaje się, że to właśnie magiczne przedstawienie świata sprawia, iż niezależnie od czasów Mitologia pozostaje popularna. Wyobrażenia rzeczy nierealnych (w przeciwieństwie do opisu rzeczywistości, która wciąż ulega zmianom) zawsze pozostaną aktualne. Bez względu na czasy, w jakich będą żyli ludzie, "nieosiągalne" i "nierealne", a w dodatku "tajemnicze" ciągle będzie pociągające.

Należy również zwrócić uwagę na zjawisko, które można nazwać "Ujemnym Efektem Powszechności". Dzieła odnoszące jednocześnie sukces komercyjny, utwory, które można dostać bez problemu w każdej księgarni, często stają się w odczuciu czytelników czymś pospolitym, zwyczajnym, nie wzbudzającym zainteresowania. Wiele osób szuka prac niespotykanych, oryginalnych. Odczuwa wielką przyjemność, kiedy powstaje potrzeba wysiłku, wykazania dociekliwości w poszukiwaniach potrzebnej książki.

 

Jednak niezależnie od tego czy Mitologia odpycha swoją popularnością i dostępnością, czy przyciąga czytelników jest wszechobecna w kulturze. Motywy mitologiczne można dostrzec niemal w każdej dziedzinie sztuki (głównie w rzeźbiarstwie). Jednym z przykładów może być choćby stolica Austrii - Wiedeń. Zarówno Schönbrunn - letnia rezydencja cesarska, jak i pałac zimowy - Hofburg są przepełnione motywami mitologicznymi. W ogrodach Schönbrunu zwiedzających zachwyca ogromna Fontanna Posejdona, umiejscowiona u podnóża wzniesienia. Na jego szczycie wznosi się Glorietta, której strop dźwigają kolumny - charakterystyczne dla greckich budowli. Uwagę przyciąga również replika ruin rzymskich wzorowana na świątyniach mitologicznych bóstw. W samych ogrodach można znaleźć czterdzieści fontann i posągów przedstawiających bohaterów greckiej mitologii. Także Hofburg i okoliczne budynki ozdabiają liczne postacie mitologiczne: to muzy greckie na dachach Biblioteki Narodowej i Hiszpańskiej Szkoły Jazdy, to znowu rzeźby obrazujące prace Heraklesa przy jednej z wielu bram Hofburga. Olbrzymia ilość odwołań do mitologii sprawia, iż turysta nie znający jej treści nie wiedziałby nawet, co przedstawiają oglądane rzeźby!

 

Mitologiczne archetypy są wciąż obecne w naszej kulturze, zwłaszcza we współczesnej literaturze. Wielokrotnie można się spotkać z mitologicznymi toposami. Silmarillion profesora Johna Ronalda Reuela Tolkiena - dzieło XX wieku, książka jak najbardziej współczesna (mimo, iż pierwsze zapiski powstawały w okopach podczas I wojny światowej w 1917 została wydana dopiero w 1977 r.) może służyć za jeden z najlepszych przykładów zawarcia motywów mitologicznych w literaturze. Do najwyraźniejszych z pewnością należy aluzja do klątwy rodu Labdakidów, czyli klątwa rzuconą na zbuntowanych Noldorów: "Nikt nie zliczy łez, które wylejecie (...) gniew Valarów będzie ścigał od Wschodu aż po najdalszy Zachód ród Feanora, a także tych wszystkich, którzy za nim pójdą. (...) Za krew zapłacicie krwią i zamieszkacie z dala od Amanu w cieniu Śmierci". W innym miejscu piękna Luthien, niczym Orfeusz, śpiewem toruje sobie drogę przez podziemne królestwo Morgotha: "(...) a z cienia rozległ się śpiew niewysłowionej piękności, tak czarodziejski, że Morgoth musiał słuchać, czy chciał, czy nie chciał; na moment oślepł i daremnie wodził wzrokiem dokoła szukając śpiewającej.". Kolejnym, choć nie ostatnim przykładem jest odwołanie do kary zesłanej na Prometeusza w historii o wojnach z Morgothem - "Wówczas Morgoth powiesił Maedhrosa nad przepaścią na zboczu Thangorodrimu; przykuwając jego prawą rękę stalową obręczą do skały". Nawiązania do mitologii występują nawet w kulturze masowej. Najlepszym (i najbardziej aktualnym) przykładem jest niezwykle popularny "Matrix"(nawiązujący również do innych kultur i wierzeń). Film pełen jest - mniej lub bardziej - dyskretnych nawiązań do mitologii i historii antycznej. Kapitanem statku "Nabuchodonozor" jest Morfeusz. Niewielu wie, iż Nabuchodonozor - historyczny władca Babilonii posiadał (do końca nie zbadane) widzenia senne - stąd też nawiązanie do mitologicznego boga marzeń sennych, Morfeusza, który w przenośni "prowadził" Nabuchodonozora.

 

Wniosek jest oczywisty: na zrozumienie wielu aluzji do mitologii, czy choćby motywów w sztuce pozwala jedynie znajomość treści Mitologii.

 

Podsumowując, Mitologia jest pozycją obowiązkową dla każdego. Okazuje się, że może być nie tyko ciekawa, ale również niezbędna w rozumieniu innych dzieł. Mitologia wręcz wtopiła się w kulturę (w głównej mierze renesansu, ale również współczesną). Z pewnością może być (i jest) lekturą interesującą, choć dla każdego pod innym kątem. Dla jednych jest źródłem poznania kultury antycznej, wzorców zachowań i schematycznych sytuacji często pojawiających się w późniejszych dziełach; z kolei dla innych niezwykłą opowieścią pełną magii i fantastyczności, która pozwala na ucieczkę od rzeczywistości w świat mitycznych herosów. Mitologia może być interesująca dla młodych ludzi, chociaż większość z nich podświadomie odbiera ją nieco inaczej niż pozostali czytelnicy. Ciekawa przede wszystkim dla tych, którzy swoje zainteresowania wiążą z literaturą, rzeźbiarstwem, filmem - czyli szeroko pojętą kulturą.

 


Bibliografia:
A. Złota Encyklopedia PWN
B. KŁOSKOWSKA Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa 1980 (ZE PWN)
C. Przewodnik Pascala - Wiedeń
D. J. R. R. Tolkien - Silmarillion
E. J. R. R. Tolkien - Drzewo i liść oraz Mythopeia


Autor: Narmo

 

 

(c) Tawerna RPG 2000-2004, GFX by Kazzek, HTML by Darky